Wat is lux bij LED-verlichting?
Lux is een belangrijk begrip om rekening mee te houden tijdens de oriëntatie en aanschaf van LED-verlichting. Nog te vaak wordt bij het overstappen op LED-verlichting de keuze gemaakt op basis van de lumen. Wanneer energiezuinige LED-verlichting het doel is wordt voornamelijk gekeken naar de lumen/ watt verhouding of efficiëntie van de lichtbron. Lumen is echter de totale hoeveelheid dat wordt afgegeven door de lichtbron en Lux (lumen/m2) de hoeveelheid licht die op het taakgebied komt én daarmee bepaald of er voldoende licht is om de werkzaamheden uit te voeren.
In dit blog gaan we dieper in op het begrip lux en leggen we de verschillen uit met lumen. Daarnaast waarschuwen we voor de valkuilen van een te hoge luxwaarde. Tot slot leggen we de link tussen de luxwaarden per toepassing en NEN-normen (Nederland) en NBN-normen (België). Na het lezen van deze uitgebreide keuzehulp weet je meer over de begrippen lumen, lux en ken je de relatie met toepassingen.
Wat is het verschil tussen lux en lumen?
Lux en lumen zijn begrippen die vaak door elkaar worden gebruikt. Lumen zegt iets over de hoeveelheid van het licht (lichtstroom), ongeacht de richting van de lichtuitstraling. Lux is de meeteenheid voor de lichtsterkte die specifiek straalt op een bepaald oppervlak.
Vaak wordt er gemeten met lux per vierkante meter (m2). De hoeveelheid lux op een bepaald oppervlak heeft vooral te maken met de lichtspreiding en gradenbundel. En op zijn beurt correleert dat met de optische materialen van een lamp of armatuur. Lumen is dus altijd een hoger getal, maar lux is waar het uiteindelijk om draait.
Wat is de relatie tussen lux en de toepassing van LED-verlichting?
Aanbieders van LED-verlichting gebruiken vaak lux en lumen door elkaar, waardoor het voor de eindgebruikers lastig is om te bepalen welke verlichting geschikt is voor de toepassing. Per toepassing is er een zogeheten taakgebied. Het taakgebied is bij werkplekken bijvoorbeeld het bureaublad. Hoe groter de afstand tussen het taakgebied en armatuur, hoe lager de lux is.
Je kunt niet direct concluderen of een bepaald aantal lumen genoeg is, maar wel een gegeven aantal lux. Het gaat uiteindelijk om de toepassing en/of de bijbehorende norm. Hierbij kan gemeten worden met een luxmeter of wordt voldaan aan het aantal lux. Dit is onder andere afhankelijk van de genoemde factoren.
Valkuilen bij lumen, lux en het kiezen van een LED-oplossing
Wanneer een LED-armatuur meer lumen geeft, de juiste lichtbundel heeft, inclusief de juiste positionering in de ruimte, dan is het aannemelijk dat het luxniveau hoger uitvalt. Simpelweg kun je dus stellen dat je dan een lichtbron of armatuur moet nemen met hoge lumen (of lichtstroom). Fout!
Hierbij wordt namelijk niet direct rekening gehouden met aspecten als verblindingsgraad / UGR-waarde, gelijkmatigheid van het licht en tot slot de kleurweergave (Ra / CRI). Naast het behalen van een bepaald luxniveau is het ook belangrijk dat er wordt voldaan aan de genoemde optische factoren.
Een voorbeeld: voor beeldschermwerkplekken geldt dat er op het bureaublad (taakgebied) een luxwaarde behaald wordt van 500 lux of meer. De ruimte heeft een systeemplafond die op 2,80 meter hoog hangt. Er wordt gebruik gemaakt van inlegarmaturen (LED-Panelen) met een lumenstroom van 5500 lumen. De behaalde luxwaarde is in dit voorbeeld (hypothetisch) 900 lux. De medewerkers klagen over felle verlichting en concentratieverlies. Dit heeft dan hoogstwaarschijnlijk te maken met het feit dat de luxwaarde te hoog is. Om dergelijke valkuilen te voorkomen worden armaturen van A-merken gemeten volgens strenge protocollen en hebben lichtadviseurs te maken met NEN-normen (Nederland) of NBN-normen (België). Deze normen zijn door normcommissies ontwikkeld vanuit praktijkstudies.
In het genoemde voorbeeld is er een veel te hoge lumenstroom en te hoge luxwaarde, waardoor er verblinding ontstaan. Ondanks een hoge lumenstroom en hoge luxwaarde voldoet de verlichting in het voorbeeld niet aan de normen voor de toepassing: ‘’kantoor beeldschermwerkplekken’’. Het is dus belangrijk dat er per toepassing gekeken wordt, en als installateur zijnde je zakelijke eindklanten adviseert over de juiste armaturen. Distrilight is er als kennispartner voor de installateur. Wij voorzien je van advies en houden hiervoor de normen aan welke zijn voorgeschreven door de normcommissies.
Lux naarmate de gebruiksperiode
Een van de kwaliteitsaspecten van LED-verlichting is de gemeten luxwaarde naarmate de periode van gebruik, de zogenaamde behoudsfactor. Het is gebruikelijk dat LED-verlichting naarmate de gebruiksduur minder licht geeft. De meetgraad hiervoor is de luxwaarde gemeten op een oppervlakte. Met kwalitatief goede LED-verlichting wordt naarmate het gebruik nog een maximaal rendement behaald en loopt de lux niet met grote stappen terug.
Bij TL en LED, wordt vaak gekozen op basis van de hoeveelheid lumen die de lichtbron levert en het vermogen die deze verbruikt (Lm/watt). Lumen is echter de totale hoeveelheid licht die de lichtbron uitstraalt en lux (Lm/m2) is de uiteindelijke hoeveelheid licht die op het werkvlak komt en bepaalt of er voldoende licht is om de werkzaamheden uit te voeren.
Er zijn verschillende factoren die bepalen hoeveel licht (lux) van de oorspronkelijke lumen output van de lichtbron uiteindelijk op het werkvlak terechtkomt. De belangrijkste hiervan zijn:
- Het armatuurrendement met daarin de lichtbron, een TL-lamp of LED-tube.
- De omgevings- en applicatietemperatuur van het armatuur.
- De uitstralingshoek van de lichtbron en het armatuur.
Conclusie: lumen zegt ieder over de totale hoeveelheid aan licht uit een lichtbron of armatuur en lux zegt iets over de totale hoeveelheid gemeten op een bepaalde oppervlakte. Het is dus belangrijker om de juiste luxwaarden te behalen. Dit is afhankelijk van de toepassing / taakgebied. Met kwalitatief goede LED-verlichting is er een hoge mate van lumenbehoud en presteert de armatuur voor een lange tijd om de initiële luxniveaus te behouden.
Lichtadvies nodig?
Wij zijn er uitsluitend voor de installateur. Naast ons pragmatische productgamma staan wij ook garant als kennispartner. Met jarenlange ervaring in huis helpen wij je bij simpele tot de meest complexe vraagstukken voor LED-verlichting. We helpen je bij het maken van de juiste keuze én voor het behalen van effectieve luxniveaus.
Aarzel dan ook niet vrijblijvend contact op te nemen via 085-1306348 of via info@distrilight.com.
Gerelateerde begrippen: LB-waarden, behoudfactor, candela, UGR
